Edema di lingac: Le ladin tl zënter dl’EU

Brüssel, le Dipartimënt Intendënza y Cultura ladina dla Provinzia danter i protagonisć dl seminar "Lingac regionai y de mendranza: una revoluziun tl monn digital convenzional?"

BRÜSSEL (USP). En mertesc domisdé, ai 24 de setëmber, tla sënta de Rapresentanza dl’Euregio Tirol-Südtirol-Trentin de Brüssel, a püc vari dales istituziuns europeiches olache al vëgn baié 24 lingac ofiziai, él gnü zelebré l’Edema Europeica di lingac, a chëra ch’al á tut pert na delegaziun dl Departimënt Intendënza y Cultura ladina dla Provinzia Autonoma de Balsan, cun a ce le diretur André Comploi.

Tl cör dla capitala europeica é sté le Departimënt che rapresentëia la mendranza ladina te Südtirol danter i protagonisc dl seminar "Regional and Minority Languages: Game change in the conventional digital world?" ("I lingac regionai y de mendranza: na revoluziun tl monn digital convenzional?"). Tl 2025 é le ladin pordërt le lingaz chirí fora por rapresenté le continënt europeich a livel internazional tl cërtl dl proiet IDIL (International Decade of Indigenous Languages) dl’Unesco. Al seminar ési gnüs inviá en particolar i rapresentanc dla FUEN (Federal Union of European Nationalities), l’organisaziun europeica dles mendranzes nazionales, che tol ite passa 100 organisaziuns da 38 naziuns.

En rapresentanza dl vizepresidënt dla Provinzia y dla FUEN Daniel Alfreider, á le diretur dl Departimënt Intendënza y Cultura ladina André Comploi alzé fora che "l’inteliënza artifiziala y la transiziun digitala rapresentëia tl medemo tëmp na poscibilité y na desfida: de un n vers él le prigo che i lingac de mendranza vëgnes trascurá, dl ater vers unse a desposiziun stromënc straordinars por i renforzé y i fá odëi." Fajon referimënt a so lingaz dla uma ladin, á Comploi injunté: "I crëii che le lingaz sides propi le cör dl’identité de na mendranza. I arati che la tecnologia pois y desses ester n stromënt de gran valüta por sostigní i lingac de mendranza, por ejëmpl tres traduturs basá sön l’inteliënza artifiziala o tres mesi digitai che favorësc l’adoranza da vignidé. Mo la tecnologia da sora ne basta nia: ara adora cosciënza, motivaziun y impëgn dla porsona. Madër portan adöm l’inovaziun digitala y la pasciun dla porsona podarunse garantí che nüsc lingac de mendranza ne suravires nia ma, mo crësces y florësces inant, portan insciö pro ala diversité linguistica globala."

Le seminar, a chël ch’al á tut pert danter l’ater Lórant Vincze, presidënt dla FUEN, Tarja Turtia dl’Unesco, Kevin Chan de Meta y le professur Paul Videsott dla Université Lëdia de Balsan, y che á tut ite esperc de linguistica y tecnologia da naziuns sciöche la le Messich, le Canada y l’India, á albü dui temesc prinzipai tl zënter. Le pröm á traté co che les tecnologies digitales pó mostré sö l’adoranza y la vitalité di lingac regionai y de mendranza tl monn d’aldedaincö orienté ala tecnica. Le secundo á esploré l’impat cultural dl’IA (inteliënza artifiziala) y dles plataformes digitales por la promoziun dl patrimone linguistich, la trasmisciun danter les generaziuns de chëstes conescënzes y l’identité culturala.

gm/kat/red