Ert

Ert
Mostra culetiva: EPL

La trëi scoles d'ert de Urtijëi (Gherdëina), Poza (Fascia) y Ampëz ie de gran mpurtanza per cie che reverda la promozion dl svilup artistich tla valedes ladines.
Chësta scoles ie frecuentedes sibe da sculeies ladins che da sculeies che vën da oradecà. Tl raion ladin à l'ert sacra na tradizion longia y dantaldut te Gherdëina, ulache l artejanat artistich se à svilupà te na produzion tan che ndustriela. La fusties de ert y tradizion se mostra nce pra la dliejes. La majera pert de chëstes ie unides frabichedes tl Medieve. Ntlëuta ie la vedla dliejes romaniches unides remplazedes da dliejes gotiches. Ti seculi dadedò ie chësta dliejes pona unides ampliedes, derturedes y adatedes ai stii che fova iust de moda. Da nunzië ie te chësc cuntest dantaldut la dliejes de Badia y Ampëz. Tramedoves ie unides fates su de viers dla fin dl 13ejim y l scumenciamënt dl 14ejim secul. Chësta dliejes ie al didancuei caraterisedes da elemënc barocs cun pitures, decurazions y stucatures riches.
Tl ciamp dla pitura iel da nunzië i afrëscs che scica la fassades de n valguna frabiches. L'apotech de Cortina d'Ampëz, cunesciuda nce coche "Ciasa de i Pupe", ie decureda cun truepa pitures; la majera pert ie reprejentazions alegoriches sun i temes dl artejanat, dl'ert, dla tecnica y dla mujiga. Nteressanta ie nce la frabica dla Cassa Rurela d'Ampëz, ulache n possa udëi afrëscs de marueia che reprejentea perdicadëures dl daunì cun si oracui.
Da no desmincë ie l moler Valentino Rovisi (1715-1783) de Moena te Fascia, che fova n sculé dl Tiepolo y che à crià operes nteressantes. Ti ultimi tëmps ie deplù artistes y artisć ladins deventei cunesciui a livel nternaziunel: Gilbert (Gilbert & George), Markus y Adolf Vallazza, Albert Mellauner, Egon Rusina, Milly Schmalzl, Josef Kostner, Lois Irsara, Franz Kehrer y d'autri. Oradechël iel nce na lingia de artisć jëuni che se à fat n inuem: Willy Verginer, Aron Demetz, Lois Anvidalfarei, Klaus Vittur, Barbara Tavella, Philipp Messner y nsci inant. De na ufierta artistica for nueva se cruzia lies sciche Ert por y Ladins, la Lia Mostra d'Ert y l Circolo Rovisi.