Normes giuridiches: aspec linguistics y tecnica de legislazion
I ufizies elaburea – suvënz do avëi fat n gran lëur danora – na pruposta per n decret o na lege provinziela. La cuestions che reverda l cuntenut ie unides tlarides, i nteresc defrënc ie unic tëuc n cunscidrazion, la pruzedures y la realisazion ie unides valutedes n cont de si fazion y efizienza. L lëur dl ufize che à scrit la lege ie per ntant finà. Śën iel d’autri che muessa lauré lessù cun si cumpetënza: La giuristes y i giurisć dla Repartizion 3 ejaminea l test dal pont de ududa giuridich, i y la culaboradëures dl Ufize Cuestions linguistiches revijiunea l test dal pont de ududa linguistich, a dì de „coche prima persones da dedora“, al post de duc chëi y duta chëles a chëi che l test ie adressà. Dan che l test dla lege ruva tl Ufize Afares istituzionei vëniel revijunà interdisziplinermënter, n iede dal pont de ududa giuridich y dla tecnica legislativa y dadedò dal pont de ududa de si curetëza linguistica.
Lingaz aministratif daujin ai zitadins y ala zitadines
La rujeneda dl’aministrazion y dla leges
La rujeneda giuridica y dl’aministrazion ne daussa nia vester na rujeneda sucrëta che mé n valguni ntënd. Tres la rujeneda dëssel unì crià n raport de crëta danter l’aministrazions y i zitadins y la zitadines. Tres la rujeneda dëssel unì trat n puent danter l dedite y l dedora dl’aministrazion. Manco che la rujeneda ie cumplicheda y plu saurì che la comunicazion possa garaté – problems de cumprenscion vën stluc ora dantaprima. Per l’aministrazion gauja formulazions cumplichedes o puech tleres truep lëur n plu che ne muessa nia vester. Y nce ala zitadines y ai zitadins fejeles pierder tëmp y ie monce da dessëné.
La rujeneda dl’aministrazion muessa vester prezisa. Perchël ne possela nia renunzië al’adurvanza de elemënc spezialistics y tecnics.
Dal’autra pert dessëla unì ntenduda da duc y da dutes (ora che sce mé na categuria limiteda de esperc ie adresseda cun l test n cuestion).
A chësta moda ie l lingaz dl’aministrazion for te n raport de tenscion danter rujeneda spezialistica y ntendimënt generel.
L Ufize Cuestions linguistiches ulëssa purté pro a smendrì chësta tenscion: nosc cuntribut sta tla revijion de normes giuridiches y tl cialé che les sibe l plu tleres puscibles y mpò prezises y drëtes te si cuntenut: la prezijion y la curetëza sta for al prim post.
Perchël verificons dantaldut normes giuridiches sun dumanda di ufizies provinziei singui, ma nce brosciures, formuleres y nsci inant – acioche i sibe tleres y saurì da ntënder.
Son gën a despusizion de duc chëi y duta chëles che scrij normes giuridiches y tesć aministratifs adressei a na zitadinanza plu lergia.
N cunlaurazion cun l Ufize svilup personal mët nosc ufize a jì cursc per dependëntes y dependënc provinziei sun la tematica „Bürgerfreundlich formulieren/burocratese no grazie“ sun la maniera de scrì tlera y manco cumplicheda. Deplù nfurmazions n chësc cont giapëis diretamënter te nosc ufize.
1. Livel dl test:
- Tenì cont dla persones a chëles che l test ie adressà: chi liej pa l test? Ntënd pa chësta grupa de persones l test?
- Messaje: cie uelen pa dì cun l test?
- Travert dl test: cie dëssa pa unì arjont cun l test?
2. Livel dla frasa:
- Formulé frases curtes! Frases longes ie suvënz ries da liejer y da ntënder!
- Costruzion dla frases scëmpla: no fé costruzions cumplichedes!
- Se nuzé dl atif mpede dl passif: l ie plu saurì da liejer y plu da vivanda.
- Se nuzé de formulazions positives schivan l’acumulazion de negazions: i/la letëures muessa pudëi analisé cun si pensier l test, cialé de schivé melntendimënc!
3. Livel dla parola:
- se nuzé de paroles che vën generalmënter adurvedes y ntendudes. Plu che l publich ie ampl y plu scëmpl che dassessan scrì!
- Verbs mpede sostantifs. Tesć, te chëi che l ie massa sostantifs ie scialdi pesoc!
- Ne se nuzé no de massa paroles furestes sce l nen ie nce de teles tla rujeneda te chëla che n scrij
- Schivé formulazions astrates; les cumplichea l test y ie de rëm per l ntendimënt
- Schiché abreviazions; nëus savon cie che ie minà, nosc /nosta letëures povester nia
- Se nuzé sciche l toca de paroles spezialistiches – n cajo les splieghé (aldò dla grupa adresseda)!
- Adurvé na terminologia unificheda: adurvé te n test la medema parola per la medema cossa, ora che sce l se trata de eserzitazions stilistiches te n’opera leterera. Na terminologia che muda ie na funtana de melntendimënc.
- Se nuzé dl drë tonn: dassëssan adressé i zitadins y la zitadines coche ulessan che n scrijëssa a nëus!
- Schivé l stil burocratich: l ie da zacan y dà la mprescion de traté la persones da lassù ju. Ulessan vester n puent danter l’aministrazion y la zitadines y i zitadins, y cialé che l’aministrazion sibe plu daujin ala jënt!
Revijion linguistica dla normativa giuridica
Revijion de normes giuridiches
- Canche fajon la revijion de tesć dal pont de ududa linguistich se damandons:
ie pa l test formulà a na maniera tlera? - ie pa l test partì su a na maniera che n se giata ora dut cie che n chir?
- vën pa la terminologia adurveda a na maniera unitera y iela pa de adurvanza generela?
- possa pa i fac unì purtei a esprescion a na maniera plu scëmpla?
- ne ie pa cërta formulazions povester nia tleres assé o dales’a ucajion a de plu nterpretazions?
- iel pa tl test pertes che ne muessa nia vester?
- mancia pa cër elemënc tl test?
- ie pa l test uniter? Ie pa la normes liedes a livel gramatichel, logich-linguistich y a livel de cuntenut?
Oradechël metons verda che la verscions de n test te uni rujeneda ti vede ala zitadinanza a na maniera valiva y che les respuende al’adurvanza y ai bujëns efetifs dla trëi grupes grupes linguistiches:
Curespuend pa la formulazions ala adurvanza dla rujeneda de uni grupa linguistica o dala pa la mprescion de vester tradujeda?
Pon pa splighé de mëndra defrënzies de senificat che ie da usservé te n cunfront di tesć? Ciuna formulazion ie pa miëura o plu prezisa?
L Ufize che à laurà ora la norma giapa pona nosta prupostes de mudamënt che ne ie nia da ntënder coche cumedures, ma coche cuntribut de discuscion y puscibltà de n tlarimënt. Na tel culaborazion danter ufizies ne ie nia for saurida: I esperc y la espertes à laurà giut per ruvé a formulazions adatedes. Leprò vën suvënz mo na gran prëscia. Truepa formulazions ie l resultat de cumpromisc zic y ne possa bele perchël nia unì arzichei.
De majera mpurtanza dassëssa a uni moda for vester l fat che l test sibe tler y drët te si cuntenut – y chësc ie chël che l’aministrazion provinziela cëla de garantì per renfurzé la crëta di zitadins y dla zitadines. Per n travert tan mpurtant ie chësc mpëni y l nvestimënt de ressurses zënzauter giustificà.
N cont dla tecnica de legislazion se tën l'Aucatura a cie che ie udù danora tla diretives de tecnica legislativa (zirculera dl diretëur generel di 02.01.1997 (Link estern)).
La normativa dl’aministrazion provinziela ne dëssa nia mé vester prezisa, ma la dëssa nce unì ntenduda dala grupa respetiva de persones a chëla che la ie adresseda. Duc y dutes dëssa pudëi ntënder n test adressà a d’ëi zënza l aiut y la „traduzion“ da pert de n giurist.
I cursc d’ajurnamënt che l’aucatura ti pieta ai dependënc publics y ala dependëntes publiches dëssa purté pro a ressolver l problem bele dal scumenciamënt, fajan a na moda che chi che scrij tesć normatifs y aministratifs giape cunsëies per formulazions plu tleres y plu daujin ai zitadins y ala zitadines. L curs de ajurnamënt „Bürgerfreundlich formulieren- Legistik/Burocratese no grazie-tecnica legislativa“ ie metù adum da doi modui te chëi che l vën tratà l aspet linguistich (Ufize Cuestions linguistiches) y l aspet legal/tecnich-legislatif (Direzion dl'Aucatura).
I cursc d’ajurnamënt per dependënc provinziei y dependëntes provinzieles vën urganisei dal Ufize Svilup personal (Link estern).
Leteratura:
- Arbeitshandbuch Bürgerfreundliche Verwaltungssprache (Bundesverwaltungsamt - Deutschland)
- Manuale di stile, a cura di Alfredo Fioritto, Dipartimento della Funzione Pubblica, il Mulino, Bologna 1997
- Direttiva sulla semplificazione del linguaggio dei testi amministrativi, Dipartimento della Funzione Pubblica, maggio 2002
- Direttiva sulla semplificazione del linguaggio delle pubbliche amministrazioni, Dipartimento della Funzione Pubblica, ottobre 2005
- Guida alla redazione degli atti amministrativi, Istituto di teoria e tecniche dell'informazione giuridica del Cnr e Accademia della Crusca, 2011