Dërc dles mitans y di mituns
I 20 de novëmber dl 1989 é na data de gran importanza por les mitans y i mituns de döt le monn: en chël de á la Organisaziun dles Naziuns Unides (ONU) aprové, do n gröm de agn de laur, la “Convenziun Internazionala sön i Dërc dles mitans y di mituns”. Ara se trata de n documënt che dá dant ciügn che é i dërc dles mitans y di mituns y ci che an mëss fá por i respeté y i atué.
A pert ci che vëgn dit fora tla Convenziun Internazionala sön i Dërc dles mitans y di mituns aratunse importanc por nostes mitans y nüsc mituns ince i dërc naturai (Zavalloni)
- Le dërt da podëi sté a ne fá nia y vire momënc de tëmp nia programé dai gragn.
- Le dërt da se ajié canche ares/ai fej belaita cun le saurun, la tera, la erba, les fëies, la ega, les peres, les rames.
- Le dërt ai tofs da sintí la saú di tofs, da reconësce le bun tof pité dala natöra.
- Le dërt al dialogh da ascutadú y da podëi tó la parora, da baié para y da dialoghé.
- Le dërt da adoré les mans da bate ite agüs, da sié y plané lignan, da alizié, incolé, plasmé cun la arjila, da lié cordes, da impié n füch.
- Le dërt da podëi mëte man bun da mangé cëis sagns bele da canche ara/al vëgn al monn, bëre ega nëta y trá ite aria sana.
- Le dërt da fá belaita alaleria lëdiamënter y da rodé fora por les strades.
- Le dërt por le salvare da fá sö na ütia da fá belaita te bosch, da avëi cianëis da se ascogne, lëgns da se rampiné sö.
- Le dërt al chit por ascuté le vënt che sofla, i vicí che cianta, la ega che rogor.
- Le dërt dles sfumadöres da odëi sorëdl che vá sö y che vá jö, da amiré, de nöt la löna y les stëres.
Le Garant por l'infanzia y l'adolescënza de Südtirol descrí te na maniera scëmpla tla brosciüra "Les mitans y i mituns á dërc" la Convenziun sön i dërc dla infanzia dles Naziuns Unides.