Rujeneda identità

L ladin dla Dolomites à ravises neolatines o romaniches: l vën da na varianta regiunela dl latin y mostra su carateristiches retiches, celtiches y noriches.
Da auzé ora iel che la doi denonimazions ladin y retoroman ne se basea nia sun na rujeneda unica ma sun na cumpëida de idioms cun la medema carateristiches linguistiches. Chësta familia linguistica possen spartì su te trëi ijules: l Ladin dla Dolomites ntëur Mëisules, l retoroman ti Grijons, y l Furlan tl Friul.
Pra l ladin dla Dolomites iel chëi idioms che vën rujenei tla valedes ntëur Mëisules: badiot cun si trëi variantes: badiot dl Alta, ladin de mesaval y marou, gherdëina, fascian che vën spartì su te cazet, brach y moenat, fedom ulache on la varianta de Fedom y Col de Santa Lizia y ampezan, l idiom de Cortina. Chësc ultim idiom se desferenzieia mpue dai autri dal pont de ududa linguistich, purëmpò fejel pert dl ladin zentrel: dantaldut per rejons storich -cultureles, per rejons de se sentì pert de na grupa linguistica y per l liam ideologich-culturel. L badiot, l gherdëina, l fascian, l fodom y l ampezan ne à nia mé na lingia de carateristiches che i lieia, ma i partësc nce n patrimone storich y na tradizion culturela sota y particulera.