Atualità

Zacan y Incö – Jí a scora tles valades ladines: Daurida dla mostra

La daurida dla mostra “Zacan y Incö – Jí a scora tles valades ladines” é gnüda a se le dé inier tl Museum Ladin Ciastel de Tor a San Martin.

La daurida dla mostra “Zacan y Incö – Jí a scora tles valades ladines” é gnüda a se le dé inier tl Museum Ladin Ciastel de Tor a San Martin Foto: LPA

En gaujiun di 70 agn da canche al é gnü metü sö le sistem formatif paritetich ladin te Gherdëna y tla Val Badia organisëia le Museum Ladin, en colaboraziun cun le Departimënt Scora y Cultura Ladina dla Provinzia de Balsan na mostra particolara, che spliga la origina, le svilup y les particolarités de chësta scora plurilinguistica. Tres esponac chiris fora y n fi cöce storich-didatich dess chësc sistem formatif particolar ti gní porté plü pormez al publich interessé, danter l’ater ince a classes scolastiches.

Tl Museum Ladin Ciastel de Tor a San Martin él gnü na mostra speziala dedicada al model scolastich plü particolar tla Provinzia de Balsan en presënza dl assessur ladin Florian Mussner, dl intendënt Roland Verra, dl'ispeturia por les scolines y intendënta futura Edith Ploner y dl diretur dla Repartiziun Cultura y Intendënza ladina Felix Ploner. „Ti 70 agn passá él gnü fat döt, dantadöt ince sön la basa dl’autonomia, por ti dé ai ladins na scora che ti vais adincuntra a sü debojëns y chësta tematica vëgn ince presentada ai vijitadus de chësta mostra”, á dit l’assessur Mussner. Cun program aposta, na formaziun spezifica dl insegnamënt y materiai didatics aposta y dantadöt ince por merit dles porsones che se dá jö cun l’insegnamënt él gnü amplié fora tres deplü i vantaji che reverda le plurilinguism, insciö Mussner.

Ara se trata dla scora di paisc ladins, che pita da oramai setanta agn incá na formaziun plurilinguistica, tl respet dla cultura ladina tipica de chësc raiun. La mostra é curada dal diretur dl Museum Ladin Stefan Planker y da Katharina Moling.

La mostra “Zacan y Incö – Jí a scora tles valades ladines” ti vá do a n percurs storich, arichí da elemënc simbolics y documentaristics, dal mëteman dla scora tles valades ladines cina incö. Te na realté plülere marginala dles valades ladines dolomitiches ê la scora bele al mëteman oget de conflic y contrasć danter i nazionalisms talian y todësch un cuntra l’ater, zënza tigní cunt plü co intant di bojëgns y di dërc dla picia mendranza ladina.

Impormó dl 1948 án reconesciü l’insegnamënt curicolar dl ladin, ince sce ma te na picia mosöra. Le model paritetich orô presservé la balanza danter i lingac de insegnamënt talian y todësch, pitan insciö na oportunité da svilupé ince la cultura y le lingaz ladin. Chësta idea se á desmostré sterscia, portan ti ultims setanta agn ala afermaziun de na didatica plurilinguistica unica te süa sort y che á arjunt dër de bogn resultac por ci che reverda la competënza dles scolares y di scolars. Porimpó ne é le mëteman dla scora ladina nia sté saurí y á messü tigní fora les tenjiuns etniches di agn dedô cina ala secunda vera dl monn.

Na seziun é dedicada ai svilups didatics y educatifs che á caraterisé la scora ladina de vigni ordin y degré te so tru dai agn cotan movimentá dla istituziun dl 1948 cina aldedaincö, segné da de bones pratiches tla educaziun plurilinguistica integrada, tan che ara vëgn oramai odüda sciöche model de referimënt por les scores dles mendranzes linguistiches. La mostra, organisada en colaboraziun cun le Departimënt Educaziun y Cultura Ladina, é ponsada sides por les scores co ince por i interessá ince aldefora dla realté ladina y ó ester n contribut por la conescënza dla realté scolastica püch conesciüda al gran publich.

L’ alestimënt dla mostra é gnü proieté dai architec Weber y Winterle e la grafica dal Studio Mut.

USP

Galaria dales fotografies