Atualità

De dla Cultura Ladina: 40 agn d’ativité dl Istitut Ladin Micurá de Rü

L'aniversar di 40 agn d’ativité dl Istitut Ladin Micurá de Rü é sté tl zënter dl De dla Cultura ladina organisé incö en presënza de Kompatscher y Mussner.

Retrat adöm cun Kompatscher, Mussner, Detomas y Alfreider y cun düc i colaboradus y responsabls dl Istitut Ladin Micurá de Rü (Foto: USP/Roman Clara)

Le „De dla Cultura Ladina 2017“ é sté dantadöt na bela ocajiun por l’Istitut Ladin da ciaré zoruch a ci che é gnü fat y arjunt te 40 agn de laur y d’impëgn por le lingaz y la cultura ladina, mo ince por presenté les tröpes ativités y dantadöt i sorvisc che vëgn pitá dal Istitut aldedaincö.

Ala manifestaziun á ince tut pert i rapresentanc dl monn politich – le presidënt Arno Kompatscher, i assessurs Florian Mussner y Beppe Detomas y le deputat ladin Daniel Alfreider. Le diretur dl Istitut Ladin Leander Moroder y i colaboradus dl Istitut á tut l’ocajiun por presenté l’ativité che é gnüda y dantadöt chëra che vëgn fata por ti pité ai ladins dles Dolomites n sorvisc de gran valüta che dëida mantigní y svilupé le lingaz y la cultura ladina.

L’importanza de na istituziun sciöche l’Istitut Micurá de Rü é gnüda alzada fora dal presidënt Arno Kompatscher, che á dit "che i sun düc capazi dles arjuntes dl Istitut Ladin, che é de importanza fondamentala por le grup linguistich ladin por döt Südtirol. Tres le lingaz él le monn che vëgn sintí y descrit - la rujeneda dl oma é la cossa plü intima che vignun de nos á, porchël él vigni forma linguistica che mëss gní coltivada y renforzada. I sun gaierc dla varieté linguistica y culturala de nosta tera, deache ara fej fora de nosta Provinzia n raiun spezial.“ Kompatscher á ince recordé che nia düc i lingac á tan na buna basa scientifica sciöche le ladin, y chësc ince por merit dl gran laur dl Istitut, insciö Kompatscher. "Chësta basa dess sëgn gnida svilupada inant adöm ales scores, ai istituc y ai zitadins, tolon ince ite tres deplü n setur important sciöche chël dl turism", á dit Kompatscher.

"L'Istitut á fat n laur fondamental por le mantignimënt y le svilup dla cultura y dles rujenedes ladines y á insciö renforzé döta l'identité ladina", á dit l'assessur por la scora ladina Florian Mussner recordan ince dötes les poscibilités de svilup futures, che vëgn ince a se le dé tres i media digitals. "Le plü important restará indere ince tl dagní che la jënt baies y rajones ion por ladin y che la cultura vëgnes viüta de por de", insciö Mussner. Ince le deputat ladin Daniel Alfreider á fat sües congratulaziuns al Istitu recordan l'importanza de dötes les arjuntes, sön chëres che an pó ester gaierc.

Le presidënta dl Istitut, Erika Castlunger, á recordé sciöche chësta istituziun é nasciüda y co ch’ara s’á svilupé inant ti agn cun l’aiüt y le sostëgn de tröc colaboradus y aministradus che á ince tut pert ala manifestaziun.

Storia y ativités dl Istitut dal 1976 inant

L’Istitut Ladin Micurá de Rü é gnü metü sö ala fin di agn Setanta, canch’an s’â intenü che les uniuns culturales ne bastâ nia da sores da sostigní n lingaz y na cultura de mendranza sciöche chëra ladina, che â debojëgn de n punt de referimënt sterch sciöche na istituziun por normé le lingaz y tigní sö chës usanzes y tradiziuns che risćiâ scenó da jí a perde. Porchël â les uniuns culturales mené do ch’al gniss metü sö na te istituziun. Sön na proposta da Lois Craffonara y dal’Arbeitsgemeinschaft Tirol – AGT, â la Junta provinziala aprové cun la lege nr. 27 di 31 di lugio dl 1976 da mëte sö l’Istitut Ladin „Micurá de Rü“. Cun l’ativité ân metü man d’altonn dl ann do, ai 3 de setëmber dl 1977.

Da inlaota incá él gnü fat y arjunt dër tröp ti ciamps desvalis che alda pro la cultura ladina, nia ma te chël linguistich. Al é gnü fat y sostigní tröc laurs y inrescides scientifiches sön le lingaz, la cultura y ince sön la storia dl grup linguistich ladin. Chisc stüdi é gnüs presentá daimproia te publicaziuns y revistes scientifiches, danter l’ater tles 40 ediziuns dla revista „Ladinia“, che á daidé valorisé la posiziun dl ladin tl monn romanich o neolatin. L’Istitut é dagnora ince sté n punt de referimënt fondamental por düc i studënc y le monn academich en general.

Aper i vocabolars che é gnüs dá fora ti agn y che é stromënc fondamentai por chi che ó y che mëss scrí por ladin, él gnü porté inant n proiet important da d’abiné adöm i tröc toponims – inoms geografics y di posć – dl raiun dla Val Badia y de Gherdëna. Chisc é gnüs publicá sön chertes che ti é gnüdes partides fora ales families.

Tl medemo tëmp á l’Istitut dagnora ciaré da mantigní vi le contat y da ti ester de sorvisc ala jënt che á ligrëza cun so lingaz dla uma. Porchël á l’Istitut metü a jí o daidé mëte a jí manifestaziuns che valorisass le lingaz, mo ince l’ert, la musiga y la cultura en general.

I ciamps d’ativité dl Istitut Ladin é gnüs presentá te cater video cörc realisá da Gustav Willeit cun la partezipaziun di colaboradus dl Istitut y le sostëgn dla Regiun Autonoma de Trentin-Südtirol y dla Provinzia Autonoma de Balsan.

Informaziuns atuales sön l’Istitut Ladin Micurá de Rü pón ciafé te internet sot a www.micura.it

USP

Galaria dales fotografies